1-ին տիպի շաքարային դիաբետ․ Ովքե՞ն են ռիսկի տակ և ովքե՞ր են հակված հիվանդանալու հենց այս տեսակի դիաբետով

Բուժման հիմնական եղանակը ինսուլինի ներարկումն է, որը կարող է կրկնվել անգամ ողջ կյանքի ընթացքում։ Սրանով հիվանդները փորձում են կառավարել ինսուլինի քանակն արյան մեջ։ Բուժման բացակայության դեպքում կարող են զարգանալ բազմաթիվ բարդություններ։ Սուր բարդացումներից են՝ կետոացիդոզը (արյան մեջ ացետոնային և կետոնային մարմինների շատացում), գերօսմոլյար կոման (հիպերգլիկեմիկ կոմա, ոչ կետոնեմիկ կոմա)։ Գերշաքարարյունության երկարատև բարդացումները ներառում են սիրտ-անոթային հիվանդություններ, ինֆարկտ, երիկամների անբավարարություն, խոցեր՝ վերջույթների վրա, աչքերի վնասում (դիաբետային ռետինապաթիա)։ Բացի այդ, որոշ բարդացումներ կարող են զարգանալ ինսուլինաթերապիայի պատճառով զարգացող թերշաքարարյունության հետևանքով։

1-ին տիպի շաքարային դիաբետը կազմում է դիաբետների 5-10 %-ը։ Հիվանդների ընդհանուր հստակ քանակն անհայտ է[9], սակայն հայտնի է, որ յուրաքանչյուր տարի այս հիվանդությամբ հիվանդանում են մոտ 80000 երեխաներ։ ԱՄՆ-ում այս հիվանդությամբ տառապում է 1֊ից 3 միլիոն մարդ։ Այս հիվանդության հանդիպման հաճախականությունը տարբեր երկրներում տարբեր է. ամենից քիչ այն հանդիպում է Ճապոնիայում և Չինաստանում (յուրաքանչյուր 100․000 բնակչի հաշվով՝ 1 նոր հիվանդ/տարի), իսկ ամենաշատն այն հանդիպում է Սկանդինավիայում (յուրաքանչյուր 100․000 բնակչի հաշվով՝ 35 նոր հիվանդ/տարի)։ ԱՄՆ-ում և հյուսիսային Եվրոպայի որոշ երկրներում հիվանդության առաջացման հավանականությունը յուրաքանչյուր 100000 բնակչի հաշվով որոշ դեպքերում տատանվում է 8-17 նոր դեպք/տարի սահմանում։

Իսկ ովքեր են ռիսկի խմբում։

Տարբեր գործոններ, ինչպիսիք են գենետիկան և որոշ վիրուսներ, կարող են առաջացնել 1-ին տիպի դիաբետ: 1-ին տիպի դիաբետը սովորաբար ի հայտ է գալիս մանկության կամ պատանեկության տարիներին, սակայն կարող է  զարգանալ նաև չափահասների մոտ:

Նույնիսկ մեծաքանակ հետազոտություններից հետո 1-ին դիպի դիաբետը բուժում չունի: Բուժումն ուղղված է ինսուլինի, սննդակարգի և ապրելակերպի միջոցով արյան մեջ շաքարի քանակի կառավարմանը՝ բարդությունները կանխելու համար:

1-ին տիպի դիաբետի ախտանիշները կարող են ի հայտ գալ հանկարծակի:

Հիվանդության ախտանիշներից են՝

սովորականից ավելի ուժեղ ծարավի զգացում,

հաճախամիզություն,

երեխաների մոտ հանկարծակի ի հայտ եկող գիշերային անմիզապահություն,

խիստ քաղցի զգացում,

չնախատեսված քաշի կորուստ,

դյուրագրգռություն կամ տրամադրության այլ փոփոխություններ,

ընդհանուր թուլություն և հոգնածություն,

մշուշոտ տեսողություն:

1-ին տիպի դիաբետի առաջացման հստակ պատճառը հայտնի չէ:

Օրգանիզմի իմունային համակարգը, որը նորմայում պայքարում է վնասակար բակտերիաների և վիրուսների դեմ, սովորաբար   ոչնչացնում է ենթաստամոքսային գեղձի (պանկրեաս) ինսուլին արտադրող բջիջները։

Այլ հնարավոր պատճառները ներառում են՝

ժառանգականություն,

վիրուսների և շրջակա միջավայրի այլ գործոնների ազդեցություն:

Երբ արյան գլյուկոզի մակարդակները ցածր են, օրինակ, երբ մարդը երկար ժամանակ սնունդ չի ստացել, լյարդը տրոհում է պահեստավորված գլիկոգենը: Սա պահում է գլյուկոզի մակարդակը նորմայի միջակայքում:

1-ին տիպի դիաբետի ժամանակ բացակայում է ինսուլինը, որը պիտի թույլատրեր գլյուկոզի մուտքը բջիջներ: Այդ պատճառով շաքարը սկսում է կուտակվել արյան մեջ: Սա կարող է առաջացնել կյանքին սպառնացող բարդություններ:

Որոշ գործոններ ևս կարող են բարձրացնել 1-ին տիպի դիաբետի ռիսկը․

Ընտանեկան պատմություն. եթե ծնողներից կամ արյունակից հարազատներից մեկնումեկն ունի 1-ին տիպի դիաբետ, հիվանդության զարգացման ռիսկը քիչ բարձրանում է։

Գենետիկա. որոշ գեների առկայությունը բարձրացնում է 1-ին տիպի դիաբետի զարգացման ռիսկը։

Աշխարհագրություն. 1-ին տիպի շաքարային դիաբետ ունեցող մարդկանց թիվն ավելի մեծ է, երբ նրանք հեռանում են հասարակածից:

Տարիք. 1-ին տիպի դիաբետը կարող է ի հայտ գալ ցանկացած տարիքում, սակայն պիկին է հասնում 4-ից 7 տարեկան երեխաների մոտ: Երկրորդ պիկը 10-ից 14 տարեկանների մոտ է։