Շուկայից այս բանջարեղենն եմ գնել, բայց անունը չգիտեմ․ Խնդրում եմ գրեք այս բանջարեղենի անունը

Դիտումներ 1306

Շուկայից այս բանջարեղենն եմ գնել, բայց անունը չգիտեմ․ Խնդրում եմ գրեք այս բանջարեղենի անունը

Արտիշոկը պատկանում է աստղածաղկազգիների (Asteraceae) ընտանիքին: Մշակության մեջ հայտնի է մշակովի արտիշոկ տեսակը (Cynara scolymus), որը հայտնի է նաև արտիշոկ ցանովի, արտիշոկ փշոտ և հայկական կանգկուր անվանումներով:
Կանգկուրը բազմամյա բանջարային բույս է: Արտաքին տեսքովշատ նման է տատասկափշին, բայց ավելի խոշոր է կապույտ, կանաչ, մանուշակագույն երանգների ծաղկաթափքերով։ Ամռան սկզբում վարդակից աճում է մինչև 1,5 մ բարձրությամբ ցողունը, որի գագաթին առաջանում են հիմքում հաստացած թեփուկավոր, գնդաձև, կոնաձև կամ հարթ կլորավուն, 12-20 սմ տրամագծով ծաղկաթափքեր։

 

 

Զամբյուղների ներսում տեղավորված են դեղնավուն կամ մուգ կապույտ ծաղիկներ, որոնք նստած են մսալի, հատակային ծաղկակալում։ Սննդի մեջ օգտագործվում են չբացված ծաղկաթափքերը մաքրած թեփուկների եզրերից և ծաղիկներից։ Հում վիճակում համը հիշեցնում է չհասունացած ընկույզի և համարվում է նրբահամ բանջարեղեն։



 Ծաղկած կանգկուրը կոշտ է և չի ուտվում։ Պտուղը և տերևները օգտագործվում են ժողովրդական բժշկության մեջ։
Կանգկուրի հայրենիքը հայտնի չէ: Այն տարածված է եղել միջերկրական ծովի ափերին: Ըստ Ի. Ա. Կուրյուկովի, կանգկուրը հնադարյան դելիկատես բույս է: Մինչև մեր թվարկությունը միջերկրական ծովի ափերին բնակվող ժողովուրդներն օգտագործել են կանգկուրի վայրի ձևերը, իսկ մշակովի ձևերը հայտնի են դարձել 15-րդ դարում՝ իտալացիների կողմից (մշակել են Սիցիլիայում և Նեապոլում): 16-րդ դարում կանգկուրը տարածվում է ֆրանսիայում և Գերմանիայում: Այնուհետև տարածվել է միջերկրական ծովի ափամերձ այլ երկրներում: Ներկայումս կանգկուրը շատ մեծ տարածքների վրա մշակվում է Հյուսիսային Աֆրիկայի, Հարավային և Արևմտյան Եվրոպայի երկրներում, ԱՄՆ Կալիֆորնիա նահանգում։
Աշխարհում հայտնի է կանգկուրի մոտ 40 ուտելի տեսակներ, որոնցից 4-ն աճում են Իտալիայում: Ելնելով հայկական կանգկուր (կանգ և կերակուր) անվանումից, կարելի է ենթադրել, որ մեր նախնիները նույնպես իմացել են այս բույսի մասին։
Կանգկուրը պարունակում է շատ երկաթ, հանքային աղեր, յոդ և սաթաթթու, ինչպես նաև սպիտակուցներ, ճարպեր, ֆերմենտներ (A, B, C, PP), որոնք նմանվում են օսլայի և չեն վերածվում գլյուկոզայի: Դրա շնորհիվ կանգկուրը օգտավետ բանջարեղեն է շաքարախտով տառապող հիվանդների համար:
Կանգկուրի ծաղկափթթությունը պարունակում է 15-27 % չոր նյութեր, 15 % շաքարներ, 2.5 % սպիտակուցներ, 2-3.8 մգ % ասկորբինաթթու, 0.2 մգ % կարոտին:
Կանգկուրի ուտելի մասերն անհաս ծաղկաբողբոջներն են, տերևները և միջուկը:
Ասում են, որ բողբոջները պարունակում են մի այնպիսի քիմիական նյութ, որը քաղցրացնում է այն ուտելիքը, որն ուտվում է բողբոջներն օգտագործելուց անմիջապես հետո: Հասունացած արտիշոկի ծաղիկները պարզ երկնագույն են, բայց ուտելի չեն:
Կանգկուրն ունի երկար առանցքային արմատ: Տերևները խոշոր են, փետրաձև կտրտված, բլթակները՝ նշտարաձև, վերջավորությունները՝ փշոտ: Տերևները մոխրականաչավուն են, հակառակ կողմը պատված է սպիտակ թավով: Բույսերը բարձրանում են մինչև 1.5 մ, ցողունները վերջանում են խոշոր ծաղկափթթություններով՝ զամբյուղներով, որոնք լինում են գնդաձև, տափակ կլորավուն, կոնաձև:

 

 

Ծաղկափթթությունը բաղկացած է դեղնագույն, խողովակաձև, կապույտ, լեզվականման բազմաթիվ ծաղիկներից, ունի մսալի ծաղկակալ, որը պատված է կանաչավուն կամ բաց կանաչ, մանուշակագույն թեփուկներով:
Պտուղը խոշոր սերմիկ է, ամուր թաղանթով: Սերմերը խոշոր են, սպիտակամոխրավուն, մարմնագույն կամ սև գույնի և հիշեցնում են արևածաղկի սերմերը: Սերմերի ծլունակությունը պահպանվում է մինչև 6 տարի: Կանգկուրը դիմանում է -2-30C ցրտին: 



Ծաղկափթթությունը ցրտահարվում է -10C-ի պայմաններում: Արարատյան հարթավայրի հաստ ձյունածածկոցի պայմաններում լավ է ձմեռում, իսկ առանց ձյունածածկոցի ցրտահարվում է: Հողի բերրիության նկատմամբ պահանջկոտ է: Կանգկուրը բազմանում է սերմերով, սածիլման միջոցով և արմատային մացառներով:
Սերմերով բազմացրած բույսերն ավելի առողջ են լինում: Մացառներով բազմացրած բույսերից ստացվում են համահավասար ծաղկափթթություններ: Կանգկուրը սովորաբար առաջին տարին չի ծաղկում: Այն ցանքերում, որտեղ սերմերը նախօրոք ենթարկվել են յարովիզացիայի (կոփման), բերքը ստացվում է առաջին տարում:
Կանգկուրը թեև ցրտադիմացկուն է, սակայն բարձր ու որակյալ բերք է ապահովում, երբ աճեցվում է մեղմ և զով կլիմա ունեցող վայրերում: Սովորաբար բազմամյա բանջարեղենները խորհուրդ չի տրվում ցանել տաք և շոգ կլիմայի պայմաններում: Ստվերը և թեթև ոռոգումը բավականին օգնում են կանգկուրի բերքատվության բարձրացմանը: Բարձր ջերմաստիճանի պայմաններում բողբոջները պնդանում են, վատանում են համային և որակական հատկանիշները և նվազում բերքատվությունը: Բողբոջները բավականին տուժում են ցրտահարությունից: Հաճախակի ցրտահարումները կարող են ամբողջովին վնասել բույսը: Եթե խնամքն իրականացվի ըստ համապատասխան ագրոտեխնիկայի, ապա բույսը կարող է հինգ տարի մնալ նույն տեղում և ապահովել որակյալ ու բարձր բերք:
Կանգկուրը խաչաձև փոշոտվող բույս է: Փոշոտվում է քամու և միջատների միջոցով: Սերմնաբուծական ցանքերում սորտերը մաքուր պահելու համար պետք է պահպանել 1.5-2 կմ տարածական մեկուսացում:

 


Կանգկուրը հողի նկատմամբ պահանջկոտ է, ավելի լավ է աճում ավազակավային, չափավոր խոնավ, պարարտացրած հողերում: Չորային շրջաններում, ոչ բավարար խոնավ հողերում դանդաղ է աճում, զամբյուղները փոքր են լինում, թեփուկները՝ պակաս մսալի: Կանգկուրը մշակվում է հիմնականում հարավային շրջաններում, որովհետև աճման և ծաղկման շրջաններում ջերմության նկատմամբ պահանջը մեծ է:
Ինչպես արդեն նշվեց, կանգկուրը բազմամյա է, բայց կարել



Ամենաընթերցվածը